The glory of White Monastery (Seto Gumba)

---------------------------------------------------------------------
Druk Amitabha Monastery (White Gumba) Visit
Route: Swayambhu>> Amitabha Monastery, Ramkot VDC
Date: 27th of Jestha 2069, Saturday  (9th of June, 2012)
Participants: Uma, Uttara, Laxmi and Sudarshan
-------------------------------------------------------------------

About monastery
Druk Amitabha Mountain is dedicated to Amitabha Buddha. Gumba is situated on the top of Ramkot VDC, Kathmandu, Nepal, was founded in 1989 by His Holiness the Gyalwang Drukpa, spiritual head of the Drukpa Lineage. His Holiness is committed in promoting gender equality within the spiritual community of Himalayan Buddhism.


This land was originally bought to set up a family residence in the early 80's, but His Holiness's mother had seen many insects killed there when excavation work was taking place, therefore she dedicated this land to be used for a beneficial purpose for others, so that the millions of insects killed there would be directly or indirectly liberated.

Location, architecture and decoration of Gumba are very attractive and decoration is based on Buddhist tantra. Panoramic view of Kathmandu city can be seen from here. 

In my opinion, this place is become more spiritual than religious. 

Amitabha Buddha
Amitabha Buddha is described in the scriptures of the Mahayana school of Buddhism and is known for the deep awareness of individualities. Sanskrit words 'amita' means "without bound" or "infinite" and 'abha' means "light" or "splendor". "Amitabha" is translatable as "Infinite Light," hence Amitabha is often called "The Buddha of Infinite Light."

 

सूर्य–शुक्रको भेदयुति (Transit of Venus)

यो वर्ष खगोलमा रुचि राख्नेहरुका लागि महत्वपूर्ण रहनेछ । एक पटक फेरि शुक्र ग्रहले खगोलशास्त्री, वैज्ञानिक र खगोलीय घटनाहरुमा चाख दिनेहरुका लागि नव चिन्तन र अनुसन्धानको ढोका खोलिदिएको छ । आगामी २३ र २४ ज्येष्ठ (जुन ५ र ६ तारिख)का दिन एउटा अनौठो खगोलीय घटना घट्दै छ । हामी दुई तिहाई भन्दा बढी पृथ्वीबासीहरु यस घटनाका साक्षी हुनेछौं । सायदै हामीले यो घटना यस पछि देख्नेछौं अर्थात् हाम्रो जीवनकालमा यो घटना नै अन्तिम हुनेछ । उक्त दिन सूर्य बिम्बबाट सानो धब्बाको रुपमा शुक्र ग्रहले पार गरेको देखिनेछ । यस घटनालाई शुक्रको पारगमन, कसैले सूर्य शुक्र भेदयुति त कँही सूर्य बिम्बमाथि शुक्रको अतिक्रमण (Transit of Venus) को संज्ञा दिइएको पाइन्छ । ज्योर्तिगणितम्मा आचार्य वेङकटेश केतकरले गणित उदाहरण प्रस्तुत गर्दै भेदयुति भन्ने शब्द प्रयोग गरेकाछन् । यहाँ पनि भेदयुति भन्ने शब्द नै प्रयोग गरिएको छ ।

शुक्र सौरमण्डलमा सूर्यबाट दोस्रो नजिकको ग्रह हो । यसको व्यास १२,१०३.६  कि.मि. र भार १०^२४ किलोग्रामको छ । पृथ्वीभन्दा शुक्रको व्यास लगभग ९५% सानो र भार ८१.५% कम छ । अतः पृथ्वीबाट हेर्दा आकार र दुरी एवं सूर्य जस्तो ठूलो गोलाको नजिकबाट भ्रमण गर्दा शुक्र सानो धब्बा जस्तो मात्र देखिन्छ । त्यसैले यसको अध्ययन दुरविनको सहायताले गरिन्छ । तर, दुरबिनमा विशेष प्रकारको ग्लास फिल्टरको प्रयोग आवश्यक हुन्छ अन्यथा नेत्रको ज्योतिलाई ह्रास गर्दछ ।

सूर्य र पृथ्वीको बिचमा शुक्र ग्रह आइपुगेपछि पृथ्वीबाट हेर्दा यो दृष्य देखिन्छ । तर विशेष अवस्थिति (alignment) का कारण यो एक अत्यन्त दुर्लभ घटना हुन पुगेको हो । अघिल्लो पटक २६ ज्येष्ठ २०६१ मा देखिएको यस्तो दृष्य यस बर्ष २४ ज्येष्ठ २०६९ पछि २४ मंसिर २१७४ मा मात्र देखिनेछ ।

सूर्यशुक्र झै भेदयुति सूर्यबुधको पनि देखिन्छ । तर शुक्रको भन्दा छिटो दोहोरिन्छ ।  खगोलशास्त्रीहरुका अनुसार सूर्यबुधको भेदयुति एक शताब्दीमा १३ पटक हुन्छ । यसको समयान्तर १३,७, १० र ३ बर्षको हुन्छ र अंग्रेजी महिनाको मे र नोभेम्बरमा मात्र दृष्य छ । भेदयुति भित्रिग्रहहरु (Interior Planets) बुध र शुक्रको मात्र संभव छ । किनभने यसकालागि सूर्य र पृथ्वीको बिचमा ग्रह हुन जरुरी छ । अन्य ग्रहहरु सूर्य र पृथ्वीको बिचमा आउन संभव छैन ।

मिति (वि.सं.)    (इ.सं.)            फरक बर्ष
२३ मार्ग १९३९         १८८२ डिसेम्बर ६    
२६ ज्येष्ठ २०६१         २००४ जुन ८       १२१.५
२४ ज्येष्ठ २०६९        २०१२ जुन ६        ८
२४ मार्ग २१७४        २११७ डिसेम्बर ११   १०५.५
२४ मार्ग २१८२         २१२५ डिसेम्बर ११  ८

शुक्रको भ्रमण पथ पृथ्वीको भ्रमण पथसँग ३.३९४० ले ढल्केको छ । यसले क्रान्तिवृत्त (पृथ्वीबाट हेर्दा आकाशमा सूर्य हिँड्ने बाटो) को दुई बिन्दुलाई काट्दछ, यही विन्दुमा सूर्य अंग्रेजी महिनाको जुनको सुरु र डिसेम्बरमा आइपुग्छ । संयोगवश शुक्र पनि यही स्थानमा आइपुगे सूर्य शुक्रको भेदयुति पृथ्वीबाट देखिन्छ । यसैकारण जुनको शुरु र डिसेम्बर महिनामा मात्र यो घटना देखिने गरेको हो । शुक्रले २२४.७ दिनमा सूर्यलाई एक चक्कर लगाउँदछ । त्यस्तै सूर्य शुक्र र पृथ्वीको सोही अंशमा भेट (Inferior Conjunction) ५८३.९ दिनमा हुन्छ । यस हिसावले सूर्य–शुक्रको भेदयुति चाँडै नै हुनु पर्ने हो तर सूर्य उक्त स्थानमा भएको बेला शुक्र क्रान्तिवृत्तबाट माथि वा तल पर्न जाने हुँदा संयोगका लागि लामो समय पर्खनु पर्छ ।

सूर्य–शुक्रको भेदयुतिका मितिहरुलाई संकलन गरी विश्लेषण गर्ने हो भने निम्न बर्षहरुको अनौठो पुनरावृत्ति चक्र (Repetition pattern) देखा पर्दछ: १२१.५, ८, १०५.५ र ८..................

माथि उल्लेख भइसकेको छ कि पृथ्वी र शुक्र सूर्यको एउटै सतहमा भए युति भेदन हुन्छ । त्यस्तै सूर्य र पृथ्वीको बिचमा शुक्र प्रत्येक १.५ वर्षमा आउँछ । तर शुक्र सूर्य बिम्बभन्दा कहिले केही माथि र कहिले केही तल पर्न जाने हुँदा संयोग पर्नका लागि माथि उल्लिखित पुनरावृत्ति चक्रलाई पर्खनै पर्ने हुन्छ । यो कुरा प्रत्येक औंसीमा सूर्य ग्रहण नपरे जस्तै हो ।

यसको महत्व

वैज्ञानिकहरुका अनुसार यस घटनाले ब्रम्हाण्डमा हाम्रो स्थान निर्धारण गर्न मद्दत पु¥याउँछ । पृथ्वीको विभिन्न स्थानबाट हेर्दा देखिने भेदयुतिको फरक फरक स्थिति र समयावधि यसका लागि महत्वपूर्ण हुन्छ । सूर्य र पृथ्वीको दुरी निर्धारण भएपछि केपलरको तेस्रो नियमको प्रयोगले सूर्य र अन्य ग्रहको दुरी पत्ता लगाउन सजिलो हुने र यसले सौरमण्डलको मापन गर्न समेत सकिने कुरा वैज्ञानिकहरु बताउँछन् । त्यसकारण यो मौकालाई उपकरणका रुपमा प्रयोग गर्न वैज्ञानिकहरु ऐतिहासिक  कुतूहल लिएर पर्खिरहेका छन् । सर्वसाधारणलाई यस घटनाले सौरमण्डल र हाम्रो जीवनबारे उत्सुकता जगाउन साथै खगोलका बारेमा अध्ययन बढाउन सुनौलो मौका प्रदान गर्दछ । नेपालमा पञ्चांग र ग्रहगणनाका लागि सूर्य सिद्धान्तको प्रयोग गरिंदै आएको छ । ग्रहहरुको स्थिति पात्रोहरुमा उल्लेख गर्ने गरिएको छ । भेदयुतिको समयमा सूर्य र शुक्रको स्थितिलाई पृथ्वीबाट एकै साथ अध्ययन गर्न सकिने हुदाँ गणना पद्धतिमा कुनै फरक देखिएमा सुधार गर्ने उपाय अपनाउन यसलाई अवसरका रुपमा लिनुपर्छ ।

कसरी हेर्ने ?

सुरक्षित तरिका नअपनाई सूर्य बिम्बमा हेर्नु घातक हुन सक्छ । अमेरिकी अन्तरिक्ष संस्था नासाद्वारा जारी गरिएको सबै भन्दा सजिलो र सुरक्षित उपाय १४ नं. बेल्डिङ्ग ग्लासको प्रयोग गर्नु हो । तर ७, ७ नं. का २ वटा ग्लासहरुको प्रयोग नगर्न समेत सचेत गराइएको छ । स्वीकृत नगरिएका परम्परागत तरिका अपनाई हेर्दा आँखाको ज्योतिसमेत गुम्न सक्छ ।

कहाँ कहाँबाट कहिले देखिन्छ ?

नासाका ग्रहणविद् Fred Espenak ले तयार पारेको नक्साअनुसार यो घटना सम्पूर्ण (स्पर्शदेखि मोक्षसम्म) रुपमा उत्तर अमेरिकाको उत्तर पश्चिमी भाग, हवाई, पश्चिमी प्यासिफिक, एशियाको उत्तरी भाग, जापान, कोरिया, चीनको पूर्वभाग, फिलिपिन्स, अष्ट्रेलिया र न्युजिल्याण्डबाट देखिनेछ। त्यसैगरी २३ ज्येष्ठका दिन उत्तर अमेरिका, क्यारेबियन सागर, दक्षिण अमेरिकाको उत्तर पश्चिमी भागमा सूर्यास्त समयमा समेत युतिभेद भइरहेको हुन्छ । २४ ज्येष्ठका दिन नेपाल, भारत, मध्य एशिया, मध्यपूर्व, युरोप र पूर्वी अफ्रिकाबाट देखिनेछ । तर, सूर्योदय हुँदा युति भेदन प्रारम्भ भइसकेको हुनेछ । पोर्चुगल, स्पेनको दक्षिणी भाग, पश्चिम अफ्रिका र दक्षिण अफ्रिकाको दक्षिण पूर्वका केही भागमा यो घटना देख्न असम्भव छ ।

गणित अनुसार २४ ज्येष्ठमा काठमाडौंमा शुक्रले सूर्यबिम्बलाई रात्रि ३ः५५ बजे नै स्पर्श गर्ने भएपनि त्यस समयमा सूर्य क्षितिज भन्दा तल हुने भएकोले यो घटना क्षितिजमा सूर्य आए पछि दृष्य हुन्छ र बिहान १०ः३६ बजे सम्म रहने छ । शुक्र सूर्य बिम्बको उत्तरी क्षेत्रबाट प्रवेश गरि पूर्वबाट निस्कने छ ।

 

समय मण्डल (Time Zone) सम्बन्धि सिद्धान्त

समय मण्डल (Time Zone) भन्नाले पृथ्वीको यस्तो क्षेत्रलाई जनाउँछ जहाँ एउटै प्रामाणिक  समयको प्रयोग हुन्छ । समय मण्डल निर्धारण गर्ने सामान्य ज्यामितीय नियम पृथ्वीको देशान्तरको प्रत्येक १५^० (१ घंटा) बराबर एक क्षेत्र निर्धारण गर्नु पर्छ भन्ने हो । तर अन्य भौगोलिक र राजनैतिक अभ्यासहरुको प्रभाव यस नियममा परेको देखिन्छ ।

समय मण्डलको निर्धारण हुनु भन्दा अघि स्थानीय सौर समयको प्रयोग हुँदै आएको थियो । स्थानीय सौर समय नै स्पष्ट समय हो । धुपघडीले दिने समय स्थानीय सौर समय हो । यान्त्रीक घडीले दिने समय मध्यम समय हो ।

Greenwitch Mean Time (GMT) को शुरुवात सन् १६७५ मा ब्रिटेनको Royal Observatory ले गरेको हो । जसको उद्देश्य देशान्तरको निर्धारण गर्नु थियो । पहिलो Time Zone को निर्धारण व्रिटेनकै रेलवे कम्पनीहरुले 1 December 1947 मा बोक्न मिल्ने Chronometer को सहायताले गरेका थिए । यसलाई नै केही समय पश्चात रेलवे समय भनिन थाल्यो । सन् १८५५ सम्ममा ब्रिटेनका ९८% घडीमा  GMT को प्रयोग हुन थाल्यो । सन् १८६८ नोभेम्बर २ देखि ब्रिटिस कोलोनीका रुपमा न्यूजिल्याण्डमा पनि स्ट्याण्डर्ड समयको प्रयोग हुन थाल्यो । जुन ग्रीनवीचबाट १७२^० ३०’ पूर्वी देशान्तर अर्थात ११ घं.३० मी अघिको समय थियो । ब्रिटेन पछि संभवत स्ट्याण्डर्ड समयको प्रयोग गर्ने मुलुक यहि हो । जसलाई न्यूजिल्याण्ड मीन टाइम भनिन थाल्यो ।

सन् १८७६ मा Sandford Fleming ले संसारभरि २४ घंटे घडीबाट एउटै समय कायम गर्नु पर्ने प्रस्ताव अघि सारेका थिए । उनको प्रस्ताव ग्रीनवीचको ठीक विपरित अर्थात् अन्तराष्ट्रिय मितिरेखा (International Date Line) बाट घडीको शुरुवात गर्नुपर्छ भन्ने थियो । उनले यसको वकालत जारी राखेका थिए तर सन् १८८४ को अक्टोबरमा भएको International Meridian Conference ले उक्त प्रस्तावलाई अस्विकार गर्यो र ग्रीनवीचलाई नै आधार मान्ने भयो ।

अमेरिकाको समय प्रणाली १९ औं शताव्दीको मध्य सम्म पनि असजिलो थियो । रेलरोडहरुमा आफ्नै किसिमका समय प्रयोग हुन्थे । रेल परिर्वतन गर्दै लामो दुरीको यात्रा गर्दा आफ्नो रेल कहिले आईपुग्ने हो भन्ने कुराले यात्रुहरु भ्रममा पर्थे । 19 March 1918 का दिन अमेरिकी कंग्रेसमा Standard Time विधेयक पारित भई कानुन बनेपछि त्यहा रहेको समय सम्बन्धी भ्रम विस्तारै हट्दै गयो ।

सन् १९२९ बाट प्रमुख राष्ट्रहरुले घंटाकै आधारमा समय मण्डल निर्धारण गर्न थाले । हाल सबै देशहरुले प्रामाणिक समय मण्डलको प्रयोग गर्दछन् । तर समय मण्डलको निर्धारणका लागि यसको आधारभुत परिभाषालाई पछ्याएको भने देखिदैंन । न्यूफाउण्डल्याण्ड, भारत, इरान, अफगानिस्तान, भेनेजुयला, बर्मा, मौरिसस र अष्ट्रलेलिया(केही क्षेत्रमा) मा आधा घण्टा (साढे) को समय मण्डल प्रचलनमा रहेको छ । नेपाल र केही क्षेत्रहरु जस्तै Chatham Island ले चौथाई फरक प्रयोग गरेका छन् । केही राष्ट्र (प्रमुख रुपमा चिन) हरुले क्षेत्रफल समय मण्डलबाट १५^०  देशान्तर भन्दा बढी भए पनि देशभर एउटै समय लागु गरेका छन् ।

कम्प्युटर र इन्टरनेटमा समय मण्डलको प्रयोग

इन्टरनेटमा Coordinated Universal Time (UTC)  को प्रयोग गरिन्छ ।  जस्तै च्याटिङ्ग, न्यूज सोज आदिमा । इमेलमा प्रेषकको Time Zone प्रेषित समय गणनाकालागि प्रयोग हुन्छ । तर प्राप्तकर्ताको इमेल क्लाइटमा आफ्नो सेटिङ्ग अनुसार प्रेषित समय पुनः गणना हुन्छ ।

मुख्य अपरेटिङ्ग सिस्टमहरु Windows, Unix र Unix का अन्य उत्पादनमा समेत Time Zone को सेटिङ्ग राखिएको हुन्छ । Unix  र Linux मा zoneinfo नामक डाटाबेसमा समय सम्बन्धी जानकारीहरु संचित भएका हुन्छन् । Windows मा Run मा गई timedate.cpl टाईप गरेपछि Time Zone ट्यावबाट विश्वका प्रमुख शहरहरुको विवरण प्राप्त गर्न र कम्प्युटरको सेटिङ्ग परिवर्तन गर्न सकिन्छ ।

(यो लेख २०६८ चैत्र महिनाको ज्योतिर्विज्ञान मञ्चमा पनि छापिएको थियो ।)